نویسنده: لطف الله رحمانی (پژوهشگر در حوزه مطالعات اسلامی)
نقش مشاوره در حل چالش های زندگی وجود مشکلات و بن‌بست ها در فرآیند زندگی یک امر پذیرفته شده و غیرقابل انکار شمرده می‌شود. فرقی نمی کند که شما در کجا، تحت چه شرایطی و با چه امکاناتی زندگی می کنید؛ مشکلات بدون شک درِ زندگی شما را خواهند کوبید. گذر از مشکلات و رسیدن به خوشبختی بر محور اصول و مبادی خاصی می‌چرخد؛ در صورت شناسایی و اجرای این اصول، چرخ زندگی بهتر حرکت نموده و احتمال وقوع حوادث ناخوشایند در زندگی کاهش خواهد یافت. یکی از اصول مهم که می تواند در کاهش درد و رنج های زندگی مؤثر باشد، اصل مشاوره است. برای درک بهتر این اصل حیاتی، لازم است به پرسش‌های زیر توجه شود: مشاوره چیست؟ چرا باید مشورت کرد؟ فواید مشاوره کدام‌اند؟ چرا این اصل در زندگی ما کمرنگ است؟ شرایط مشاوره کدام‌اند؟ این مقاله تلاش دارد تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد. یکم: مفهوم شوری مشاوره از واژه عربی “شوری” گرفته شده است که به معنای استخراج یک امر پنهان برای استفاده از آن است. با در نظر داشتن معنی لغوی واژه شوری، می‌توان مشاوره را چنین تعریف کرد: گفت وگو پیرامون یک موضوع با افراد ذی دخل در مسئله، به منظور فهم دیدگاه آن ها و استفاده از آن در تصمیم گیری‌های زندگی. قید “ذی‌دخل” اشاره به این دارد که فردی که قرار است با او مشورت شود، عملاً یا علماً در موضوع دخیل بوده باشد. مثال دخالت عملی: مشورت با اعضای خانواده در مسائل مربوط به آن. مثال دخالت علمی: مشاوره با یک پزشک به منظور حل مشکلات پزشکی. دوم: چرا باید مشاوره نمود؟ انسان، هرچند که دانش و تجربه زیادی داشته باشد، باز هم نمی تواند از مشاوره بی نیاز باشد. دلیل این امر، ناتوانی انسان در داشتن نگاه همه جانبه به مسائل است. تصمیم گیری بر اساس یک دیدگاه، غالباً با کاستی هایی همراه است. تاریخ نشان می‌دهد که حتی انسان های کامل مانند پیامبران و اندیشمندان بزرگ نیز از مشاوره بهره برده‌اند. در آموزه‌های اسلامی نیز به این اصل توجه زیادی شده است. به حدی که یک سوره کامل در قرآن کریم به نام “شوری” نام گذاری شده است. همچنین پیامبر اسلام (ص) بیش از هر کس دیگر با یاران خود مشورت می‌کردند. این اصل در زندگی فلاسفه بزرگی مانند سقراط، افلاطون و ارسطو نیز به وضوح دیده می‌شود. سوم: فواید مشاوره فرآیند مشاوره یک عمل مثمر بوده و در صورت نهادینه شدن آن در یک جامعه، خیر زیادی نصیب افراد آن خواهد شد. در زیر به برخی از فواید آن اشاره می‌شود: کاهش اشتباهات:
یکی از مهم ترین ثمرات مشاوره جلوگیری از وقوع اشتباه است. وقتی فرد چندین دیدگاه را پیرامون یک موضوع در روی میز خود قرار داده و سپس بر اساس آن تصمیم می گیرد، این کار باعث می شود که فرد در زندگی کمتر دچار اشتباه شود. تقویت روابط اجتماعی:
مشورت با دوستان و اقارب باعث استحکام روابط می شود. این عمل نشان دهنده اعتماد و نزدیکی فرد مشورت کننده به فرد مشاور است. صرفه جویی در زمان و هزینه: مشاوره در واقع نوعی استفاده از دانش و تجارب دیگران در زندگی است. این کار به افراد کمک می‌کند تا سریع تر و با هزینه کمتر به اهداف خود دست یابند. چهارم: عوامل بازدارنده مشاوره علی رغم اینکه مشاوره ثمرات شیرینی در زندگی ما انسان ها می آفریند، بسیاری از افراد از این اصل مهم در حل مشکلات زندگی استفاده نمی کنند. در زیر به مهم ترین عوامل بازدارنده مشاوره اشاره شده است: ناآگاهی: عدم معرفت از حقیقت مشاوره و فواید آن سبب شده است که بسیاری از افراد از این خیر کثیر محروم بمانند. خودخواهی: افرادی که به خود بزرگ بینی گرفتارند، نظر دیگران را بی ارزش دانسته و مشاوره را ضعف شخصیت تلقی می‌کنند. خجالتی بودن فرد: گاهی اوقات، افراد به دلیل خجالتی بودن نمی توانند مشکلات خود را با دیگران در میان بگذارند. حس کامل بودن: زمانی که انسان خود را عقل کُل دانسته و حس کامل بودن تمام وجودش را فرا گرفته باشد، مشورت با دیگران را نوعی توهین و تحقیر می‌پندارد. اما حقیقت امر این است که انسان، به هر اندازه که به پختگی رسیده باشد، به همان اندازه دروازه ذهن خود را جهت استفاده از دیدگاه دیگران باز نموده و از تجارب و دانش دیگران در زندگی خود استفاده می‌نماید. پنجم: شرایط مشاوره با وجود اینکه مشاوره یک امر مطلوب از منظر عقل و دین در زندگی ما پنداشته می‌شود، اما در صورتی که این اصل درست به کار گرفته نشود، نه تنها که سبب حل مشکلات نمی شود بلکه پیامدهای منفی نیز از خود به جا خواهد گذاشت. بنابراین، رعایت شرایط زیر ضروری است: شخصیت مشاور: مشاوره در واقع نوعی شریک ساختن اسرار زندگی با دیگران است. بنابراین، مشاور باید دارای شخصیت قوی، دانش کافی، امانت داری و مثبت نگری باشد. وضوح: وقتی شما می‌خواهید با کسی مشورت نمایید، باید موضوع را به‌صورت واضح و روشن برای او توضیح دهید. این کار باعث می‌شود فرد در خلأ معلومات قرار نگرفته و دیدگاه خود را به گونه درست با شما شریک سازد. وقت و زمان مناسب: انتخاب زمان و مکان مناسب برای مشاوره یکی از عوامل موفقیت آن است. هرگز در مکان هایی که افراد غیرمرتبط حضور دارند، مشاوره انجام ندهید. لزوم اخلاقی
درست است که در فرآیند مشاوره هیچ نوع اجبار حقوقی وجود ندارد و این شما هستید که برای زندگی خود تصمیم می گیرید، اما نباید فراموش کرد که مشاوره زمانی در زندگی ما سبب حل مشکلات می‌شود که ما اخلاقاً باید به دیدگاه‌های افرادی که با آن ها مشورت می کنیم، پایبند باشیم. نتیجه گیری از آنچه گفته شد دانسته می‌شود که مشاوره یک اصل مهم در زندگی بوده و زمانی ثمرات خوب و شیرین می‌آفریند که در فرآیند مشاوره شرایطی که در بالا تذکر داده شد، رعایت گردد. منابع قرآن کریم لسان العرب: ابن منظور مفردات قرآن کریم: راغب اصفهانی سنن ترمذی: محمد بن عیسی الترمذی شوری در شریعت اسلامی: حسین مهدی سقراط شهید فلسفه: شریف مصری
دیدگاهتان را بنویسید